Alle berichten van Paul de Graaf

“De aarde is een complex, levend systeem, waar wij onlosmakelijk mee verbonden zijn. Een voedselbos maakt dat concreet en inzichtelijk”. Een natuurlijk bos, dat toch helemaal doordacht en ontwikkeld is. Al in 2004 raakt Paul als ontwerper geïnteresseerd in het voedselbosconcept na een cursus ecological design en een bezoek aan de beroemde Engelse Forest Garden van Martin Crawford. Toen hij een paar jaar later betrokken raakte bij de stadslandbouwbeweging als mede-oprichter van Eetbaar Rotterdam, nam hij het voedselbos als kansrijk type mee in hun gezamenlijke visie. Daar de realisatie van stedelijke voedselbossen op zich liet wachten, besloot hij in 2012 om dit samen met geestverwanten zelf op te pakken. Lees hier meer over Paul

Rotterdams Forest Garden Netwerk gaat nieuwe fase in

Het Rotterdams Forest Garden Netwerk begon in 2012 als netwerk van professionals die samen wilden leren over voedselbossen om daar vervolgens ook als professionals mee aan de slag te gaan. Sinds begin dit jaar hebben RFGN-leden Max, Bastiaan en Paul een nieuwe stap in deze richting genomen met de oprichting van Coöperatie Ondergrond. Het Rotterdams Forest Garden is daardoor sinds begin 2020 niet meer actief als professioneel samenwerkingsverband, maar gaat verder als informeel netwerk van locaties en experts. Coöperatie Ondergrond blijft samen met Stichting Voedselbos Vlaardingen werken aan een groeiend netwerk van voedselbossen in Rotterdam en in Nederland.

Voedselbos de Overtuin geopend

Zaterdag 1 september opende in Trompenburg Tuinen & Arboretum Rotterdam een nieuw voedselbos. Pauline Schouwenburg van Rotterdamse Nieuwe onthulde als openingshandeling de nieuwe entree van de ‘Overtuin’; een deel van Trompenburg aan de andere kant van de Groene Wetering in Kralingen.

De  Overtuin is een samenwerking tussen Max de Corte (Moestuinman), Wouter van Eck (St. Voedselbosbouw NL), Paul de Graaf (Rotterdams Forest Garden Netwerk) en Trompenburg Tuinen en Arboretum. De Overtuin is opgezet om de principes van het voedselbos voor een breed publiek aanschouwelijk te maken en verschillende vormen van voedselbosbouw te ontwikkelen en te laten zien.

De opening markeert de start van een ontwikkeling. De inleidende Voedselboscatalogus en de Voedselbosgaard zijn aangelegd, van andere delen zoals het Schaduwrijke Woud en de Zonrijke Oeverzoom is de eerste aanplant zichtbaar. De komende jaren zal de Overtuin stap voor stap vervoedselbost worden.

Crowdfunding

De aanleg van het voedselbos kost veel tijd en geld. Daarna kan het bos zich vrijwel zelfstandig ontwikkelen, met minimale ondersteuning van de tuinmannen en -vrouwen van Trompenburg, en biedt het ruimte aan activiteiten op het gebied van (natuur)educatie, voeding en duurzaamheid door Moestuinman en het Rotterdams Forest Garden Netwerk.

Voor het voedselbos is Trompenburg een Crowdfundingsactie gestart. Op www.voorjebuurt.nl kunnen bezoekers en andere geïnteresseerden doneren om mee te helpen met de aanleg van het Voeselbos.

Vanaf zondag 2 september zijn bezoekers weer van harte welkom. Entree via Trompenburg aan de Honingerdijk 86.

Zie voor meer foto’s van de opening hier

De Amazone: door de mens gecultiveerd voedselbos

Het oeroude regenwoud van de Amazone lijkt het summum van ongerepte natuur. Maar er groeien veel meer gecultiveerde gewassen dat gedacht en het ‘ongerepte’ woud blijkt voor een groot deel door de mens gevormd. Een mooi voorbeeld van onze oeroude relatie met voedselbosbouw.   Lees verder De Amazone: door de mens gecultiveerd voedselbos

Ontwikkelingstraject Voedselbosbouw voor Zuid-Hollandse boeren

Voor agrariërs uit de provincie Zuid-Holland biedt het Rotterdams Forest Garden Netwerk in samenwerking met Voord&Wij en LTO-Noord een ontwikkelingstraject voedselbosbouw aan. In dit ontwikkelingstraject krijgen de deelnemers meer inzicht in voedselbosbouw en haar principes en welke mogelijkheden er zijn dit te implementeren in de eigen context van het eigen bedrijf. Aan het einde van de 5 bijeenkomsten heeft elke deelnemer een beter begrip van voedselbosbouwprincipes en een ruw schetsontwerp van zijn/ haar bedrijf met gebruikmaking van deze principes.

Kosten voor deelname aan dit traject bedragen €200,- (btw vrij) bij inschrijving te voldoen.
De cursus start 16 januari a.s. en omvat vijf bijeenkomsten waarvan vier middagsessies en een excursie.

Voor meer informatie over de inhoud zie het  Programma Ontwikkelingstraject Voedselbosbouw

Aanmelden kan hier

Dit ontwikkelingstraject is onderdeel van het onderzoek “Voedselbosbouw in het Deltalandschap” dat mede tot stand is gekomen met een bijdrage van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.

Voedselbos de Overtuin

In 2018 gaat Rotterdam Forest Garden Network een nieuw project realiseren in de stad Rotterdam: Voedselbos de Overtuin. In samenwerking met Trompenburg, Moestuinman, en St. Voedselbosbouw NL. krijgt een gedeelte van Trompenburg Tuinen & Arboretum, de Overtuin, een nieuwe invulling als voedselbos. Voedselbos De Overtuin is ruimtelijk opgebouwd uit vier delen, elk met een eigen karakter. In Voedselbos de Overtuin wordt de rijke botanische kennis van Trompenburg gekoppeld aan voedselproductie, ecologische rijkdom en een hoge belevingswaarde. Voedselbos de Overtuin biedt ruimte voor ontmoeting, educatie, recreatie en participatie op het gebied van natuur, voedsel en tuinkunst en vormt daarmee een bijzondere nieuwe aanvulling op het groene palet van Trompenburg.

Update 2020: De eerste fase van de aanleg is afgerond en de tweede fase is in uitvoering. Coöperatie Ondergrond – voortgekomen uit het Rotterdams Forest Garden Netwerk – is de beheerder en ontwikkelaar van het voedselbos en gebruikt Voedselbos De Overtuin als hub in een netwerk van voedselbostuinen in Rotterdam.

Onderzoek Voedselbosbouw in het Deltalandschap van start

Dit voorjaar is het door ons geïnitieerde onderzoek “Voedselbosbouw in het Deltalandschap” van start gegaan. Het onderzoek  is een samenwerking tussen Paul de Graaf Ontwerp & Onderzoek, agrarisch communicatiebureau Voord & Wij en het Rotterdamse Forest Garden Netwerk en  komt tot stand met een subsidie van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Het vormt het eerste deel van een gelijknamig project, dat toewerkt naar realisatie op grotere schaal van voedselbossen in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag.

Het projectteam onderzoekt de potentie van voedselbossen voor de voedselvoorziening en het landschap van de Metropoolregio Rotterdam – Den Haag. Met dit onderzoek willen we verkennen of de lessen die zijn geleerd bij de ontwikkeling van het Voedselbos  Vlaardingen kunnen worden opgeschaald. Het onderzoek stelt vragen aan de orde als: Hoe kan een duurzaam agro-ecologisch voedsellandschap worden ontwikkeld? Wat zijn de sociale en economische dragers van dit landschap? Op welke manier kunnen natuur, recreatie en voedselproductie integraal worden gecombineerd? Wat is de rol van ontwerpende disciplines in de ontwikkeling en realisatie van dit landschap?

Om te onderzoeken hoe voedselbossen kunnen bijdragen in de ontwikkeling van dit landschap inventariseren we belangrijke randvoorwaarden, analyseren we relevante voorbeelden en formuleren we basisprincipes. Daarnaast worden de kansen en mogelijkheden vanuit diverse perspectieven geanalyseerd: landschappelijk/ecologisch, planmatig/juridisch, economisch/productief en sociaal/cultureel. Op regionaal niveau resulteert deze analyse in een kansenkaart, die op lokaal niveau in haalbare modellen wordt vertaald. Reflectie vindt plaats via een klankbordgroep met experts van de Provincie Zuid-Holland, Wageningen Universiteit, St. Voedselbosbouw Nederland, Staatsbosbeheer en LOLA landschapsarchitecten.

Het onderzoek legt de basis voor concrete projecten die in het tweede deel van het project worden uitgewerkt. Daarom worden vanaf het begin boeren en andere stakeholders betrokken in het onderzoek. De bedoeling is om toe te werken naar een of meerdere samenwerkingsverbanden die uitmonden in concrete voedselbosprojecten in de regio.

Nieuwe vooruitzichten

De RFGN website wordt vernieuwd. We zijn bezig de informatie op deze website uit te breiden en vernieuwen. Vanaf nu zal deze ook regelmatiger worden bijgehouden. Parallel hieraan zijn we bezig met een aantal spannende nieuwe projecten. We zijn net begonnen aan het ontwerp voor een voedselbos in Trompenburg en we zijn momenteel bezig met het opzetten van een project gericht op realisatie van voedselbosbouw in de regio. Dat hier behoefte aan is blijkt uit de interesse van boeren in de omgeving, onderwijsinstellingen, beheerders van groene ruimte en van overheden. Binnenkort meer hierover.

Food forests trend in USA

Stadslandbouw is al jaren een terugkerend onderwerp in de media in de USA van design blogs als Inhabitat tot de New York Times. Nieuw is dat food forests hier ook steeds meer aan de orde komen en worden besproken als onderdeel van deze beweging (zoals Eetbaar Rotterdam dat al sinds 2008 doet). De eerste stedelijke voorbeelden van voedselbossen in de USA waren al online te vinden zoals de Beacon Food Forest in Seattle. BeaconFoodForest_full7acreproposal

Maar een New Yorks kunstproject, Swale NY, lijkt aanleiding om food forests serieus te nemen als nieuwe trend – in die zelfde media. Dit artikel rept van 100 voedselbossen in heel de Verenigde Staten. Daar zou ik graag meer over horen. Het lijken over het algemeen nog vrij kleine projecten gestart als burgerinitiatief vaak met een permacultuurachtergrond (zoals Beacon Food Forest). Swale-Floating-Farm-New-York-City

Swale NY wijkt hiervan af doordat de initiatiefnemer een kunstenaar is die in samenwerking met een brede groep individuen en organisaties (van ontwerpers tot NGO’s, waaronder ook het ) een voedselbos op een ponton wil realiseren. Een gimmick (een beetje zoals het drijvende bos in de Rotterdamse haven), maar wel een die heel veel aandacht genereert, hopelijk ook voor het onderliggende verhaal over voedselbossen en voedsel als openbaar toegankelijk goed. Het is interessant om te bedenken dat wellicht de eerste startup die hydroponics op daken wilde realiseren (Brightfarm Systems) is voortgekomen uit een drijvend project (zie ook dit artikel uit 2010).

Eetbaar park op MARCONIA

[ UPDATE (eind 2016) : dit plan staat op pauze ]

Een van de ambities van het RFGN is om de manier waarop openbaar groen in de stad wordt vorm gegeven, aangelegd en onderhouden te vernieuwen. In samenwerking met coöperatie Marconia en Urban Green gaat RFGN een eetbare groene omgeving realiseren waarin Marconia zich kan ontwikkelen maar die mogelijk ook waarde heeft voor toekomstige functies. Vooruitlopend op deze ontwikkeling heeft Moestuinman de naam MARCONIA alvast in wilgenletters aangeplant.

Marconia gaat voor eigenwijze groene gebiedsontwikkeling

Marconia is 30.000m2 voormalig rangeerterrein aan de Marconistraat in het Rotterdam Innovation District. De komende tien jaar realiseert Marconia een openbare experimenteerruimte voor vernieuwers uit het bedrijfsleven, overheid, kennisinstellingen
en burgers/bewoners. Marconia daagt hen uit hun innovaties samen te ontwikkelen en te testen. Eén van de projecten is de realisatie van een eetbaar park. Hiervoor slaan Urban Green, het Rotterdam Forest Garden Netwerk en coöperatie Marconia de handen ineen.

Marconia | 3ha vruchtbare grond voor innovatie
“Op de 3ha terrein ontstaat een tijdelijke off-grid dorp rond een evenemententerrein. Op kleine bouwkavels ontwikkelen en tonen architecten en ontwerpers duurzame paviljoens, doen leerling-stratenmakers of -hoveniers werkervaring op, of helpt een buurman uit Oud-Mathenesse als deeltijd klusjesman. Tegelijk is het een plek waar je door een groen park loopt en geniet van (buiten)kunst of spelenderwijs kunt leren over verbouwen van je eigen groen of een concert bijwoont. En je waarschijnlijk ook tijdelijk kunt wonen. Zo ontstaan nieuwe verbindingen tussen stad en haven.” Marte Kappert, initiatiefnemer van Marconia.

Groene start
De ontwikkeling van een voedselbos en leerwerkplek vanaf deze zomer is een belangrijke eerste stap. “Wij verbinden in het gebied partijen als WMO Radar, stichting Zuid-Hollands Landschap, Hogeschool Rotterdam, Wellant College, Attent Praktijkschool uit Delfshaven, TU Delft en Lab op Straat.” aldus Tieme Haddeman van Urban Green. “Met omwonenden, studenten van praktijkopleidingen en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt laten we een stadspark groeien, waarin we vernieuwende vormen van aanleg, beheer en onderhoud uitproberen. Zo ontstaat een groene (eetbare) omgeving met toekomstwaarde waarin gewoond, gewerkt en ontspannen kan worden.” vervolgt Max de Corte van het RFGN.

Vernieuwend concept
Urban Green, RFGN en Marconia willen laten zien dat je in de transitie van een oud havengebied naar moderne woon-werkgebied slim kunt omgaan met de aanwezige tijd en ruimte. Gelijktijdige ontwikkeling van bebouwing en groen is het uitgangspunt. Volgens
wethouder Adriaan Visser (o.a. Binnenstad en Haven) is Marconia een mooi, tijdelijk initiatief. “Dit concept slaat een brug tussen stad en haven en geeft een extra impuls aan de reeds ingezette metamorfose van Merwe-Vierhavens.”

Lees meer over het plan op de website van Citylab hier

Onze partners:  Marconia  / Urban Green

 

Voedselbos Vlaardingen: na de opening, het vervolg

Met de officiële opening van het Voedselbos Vlaardingen zaterdag 20 juni j.l. is fase 1 van de aanleg van dit ‘grootste randstedelijke voedselbos’ afgesloten. Dit voorjaar vanaf januari zijn de condities gecreëerd voor het voedselbos om zich te ontwikkelen: er zijn hoogteverschillen gemaakt met drogere terpen en een waterpartij (in een gesloten grondbalans),  de houtwal is gesnoeid, groenbemester is ingezaaid en de eerste bomen en struiken zijn gepland. Een aantal grote bomen zijn in overleg met de bomenstichting gekapt om te voorkomen dat ze het voedselbos vallen in de komende jaren. De bomen zijn afgetopt op 6 meter zodat ze de komende jaren als habitat kunnen dienen voor allerlei dieren. De afgezaagde stammen en grote takken zijn geënt met paddenstoelenbroed (shii take en populierenleemhoed) en met wat geluk zal de eerste oogst hiervan al beschikbaar zijn in het najaar.

De eerste bomen die zijn geplant (op Boomfeestdag) zijn walnoten, zij zullen de komende jaren uitgroeien tot de hoge-kruinlaag van het voedselbos, aangevuld met nog te planten tamme kastanjes in de zuidoosthoek van het terrein. Daarnaast hebben we een aantal eetbare hagen en wilgenvlechtwerken aangeplant die samen met de uitgegraven waterpartij het openbare en het semi-openbare gedeelte van elkaar scheiden.

Het voedselbos is altijd toegankelijk. In het openbare deel kan altijd gewandeld worden. Het semi-openbare deel kun je alleen in op de dagen dat er iemand van het Voedselbos aanwezig is, maar is door zichtlijnen wel altijd visueel toegankelijk. Zo vinden we een balans tussen ecologisch, productief en recreatief beheer.

De  volgende fase is de aanplant van kleinere bomen, struiken en de eerste vaste planten in het najaar. De details van het beplantingsontwerp zijn we nu aan het uitwerken. Naarmate de hoge en lage kruinlaag en de struiken groter worden zullen de kruidlaag en de bodembedekkers worden aangeplant. Voorlopig mogen de pioniersplanten die bekend staan als onkruid (zoals distels en brandnetel) voor ons de bodem bewerken samen met de bodemverbeteraars die we hebben gezaaid. Zo zal het voedselbos stap voor stap groeien. Ondertussen willen we zoveel mogelijk leren van deze pilot. Hoe gaat de biodiversiteit zich ontwikkelen in het voedselbos? Hiervoor hebben we een biodiversiteitsmeting laten doen. Welke bomen, struiken en planten gaan het goed doen? En hoe kunnen we uit het voedselbos inkomsten genereren die de kosten van onderhoud kunnen dekken? Zo willen we de basis leggen voor een nieuwe vorm van beheer van stadsrandgebieden en een nieuw beroep: voedselboswachter.

Het is deze inzet die het voor het Recreatieschap Midden-Delfland en Provincie Zuid-Holland interessant maakt ons de ruimte te bieden en te steunen. Zij zijn op zoek naar een nieuwe rolverdeling tussen burgers, ondernemers en overheid en naar innovatieve benaderingen van beheer van de groene ruimte en ons initiatief in Vlaardingen past hier naadloos in. De hoop is dat het Voedselbos een kraamkamer zal vormen voor ideeën die ook op grotere schaal kunnen worden toegepast.

Wordt vervolgd.

Volg de ontwikkeling van Voedselbos Vlaardingen op www.voedselbosvlaardingen.nl