Het oeroude regenwoud van de Amazone lijkt het summum van ongerepte natuur. Maar er groeien veel meer gecultiveerde gewassen dat gedacht en het ‘ongerepte’ woud blijkt voor een groot deel door de mens gevormd. Een mooi voorbeeld van onze oeroude relatie met voedselbosbouw. Lees verder De Amazone: door de mens gecultiveerd voedselbos
Stadslandbouw is al jaren een terugkerend onderwerp in de media in de USA van design blogs als Inhabitat tot de New York Times. Nieuw is dat food forests hier ook steeds meer aan de orde komen en worden besproken als onderdeel van deze beweging (zoals Eetbaar Rotterdam dat al sinds 2008 doet). De eerste stedelijke voorbeelden van voedselbossen in de USA waren al online te vinden zoals de Beacon Food Forest in Seattle. 
Maar een New Yorks kunstproject, Swale NY, lijkt aanleiding om food forests serieus te nemen als nieuwe trend – in die zelfde media. Dit artikel rept van 100 voedselbossen in heel de Verenigde Staten. Daar zou ik graag meer over horen. Het lijken over het algemeen nog vrij kleine projecten gestart als burgerinitiatief vaak met een permacultuurachtergrond (zoals Beacon Food Forest). 
Swale NY wijkt hiervan af doordat de initiatiefnemer een kunstenaar is die in samenwerking met een brede groep individuen en organisaties (van ontwerpers tot NGO’s, waaronder ook het ) een voedselbos op een ponton wil realiseren. Een gimmick (een beetje zoals het drijvende bos in de Rotterdamse haven), maar wel een die heel veel aandacht genereert, hopelijk ook voor het onderliggende verhaal over voedselbossen en voedsel als openbaar toegankelijk goed. Het is interessant om te bedenken dat wellicht de eerste startup die hydroponics op daken wilde realiseren (Brightfarm Systems) is voortgekomen uit een drijvend project (zie ook dit artikel uit 2010).
[ UPDATE (eind 2016) : dit plan staat op pauze ]
Een van de ambities van het RFGN is om de manier waarop openbaar groen in de stad wordt vorm gegeven, aangelegd en onderhouden te vernieuwen. In samenwerking met coöperatie Marconia en Urban Green gaat RFGN een eetbare groene omgeving realiseren waarin Marconia zich kan ontwikkelen maar die mogelijk ook waarde heeft voor toekomstige functies. Vooruitlopend op deze ontwikkeling heeft Moestuinman de naam MARCONIA alvast in wilgenletters aangeplant.
Marconia gaat voor eigenwijze groene gebiedsontwikkeling
Marconia is 30.000m2 voormalig rangeerterrein aan de Marconistraat in het Rotterdam Innovation District. De komende tien jaar realiseert Marconia een openbare experimenteerruimte voor vernieuwers uit het bedrijfsleven, overheid, kennisinstellingen
en burgers/bewoners. Marconia daagt hen uit hun innovaties samen te ontwikkelen en te testen. Eén van de projecten is de realisatie van een eetbaar park. Hiervoor slaan Urban Green, het Rotterdam Forest Garden Netwerk en coöperatie Marconia de handen ineen.
Marconia | 3ha vruchtbare grond voor innovatie
“Op de 3ha terrein ontstaat een tijdelijke off-grid dorp rond een evenemententerrein. Op kleine bouwkavels ontwikkelen en tonen architecten en ontwerpers duurzame paviljoens, doen leerling-stratenmakers of -hoveniers werkervaring op, of helpt een buurman uit Oud-Mathenesse als deeltijd klusjesman. Tegelijk is het een plek waar je door een groen park loopt en geniet van (buiten)kunst of spelenderwijs kunt leren over verbouwen van je eigen groen of een concert bijwoont. En je waarschijnlijk ook tijdelijk kunt wonen. Zo ontstaan nieuwe verbindingen tussen stad en haven.” Marte Kappert, initiatiefnemer van Marconia.
Groene start
De ontwikkeling van een voedselbos en leerwerkplek vanaf deze zomer is een belangrijke eerste stap. “Wij verbinden in het gebied partijen als WMO Radar, stichting Zuid-Hollands Landschap, Hogeschool Rotterdam, Wellant College, Attent Praktijkschool uit Delfshaven, TU Delft en Lab op Straat.” aldus Tieme Haddeman van Urban Green. “Met omwonenden, studenten van praktijkopleidingen en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt laten we een stadspark groeien, waarin we vernieuwende vormen van aanleg, beheer en onderhoud uitproberen. Zo ontstaat een groene (eetbare) omgeving met toekomstwaarde waarin gewoond, gewerkt en ontspannen kan worden.” vervolgt Max de Corte van het RFGN.
Vernieuwend concept
Urban Green, RFGN en Marconia willen laten zien dat je in de transitie van een oud havengebied naar moderne woon-werkgebied slim kunt omgaan met de aanwezige tijd en ruimte. Gelijktijdige ontwikkeling van bebouwing en groen is het uitgangspunt. Volgens
wethouder Adriaan Visser (o.a. Binnenstad en Haven) is Marconia een mooi, tijdelijk initiatief. “Dit concept slaat een brug tussen stad en haven en geeft een extra impuls aan de reeds ingezette metamorfose van Merwe-Vierhavens.”
Lees meer over het plan op de website van Citylab hier
Onze partners: Marconia / Urban Green
Met de officiële opening van het Voedselbos Vlaardingen zaterdag 20 juni j.l. is fase 1 van de aanleg van dit ‘grootste randstedelijke voedselbos’ afgesloten. Dit voorjaar vanaf januari zijn de condities gecreëerd voor het voedselbos om zich te ontwikkelen: er zijn hoogteverschillen gemaakt met drogere terpen en een waterpartij (in een gesloten grondbalans), de houtwal is gesnoeid, groenbemester is ingezaaid en de eerste bomen en struiken zijn gepland. Een aantal grote bomen zijn in overleg met de bomenstichting gekapt om te voorkomen dat ze het voedselbos vallen in de komende jaren. De bomen zijn afgetopt op 6 meter zodat ze de komende jaren als habitat kunnen dienen voor allerlei dieren. De afgezaagde stammen en grote takken zijn geënt met paddenstoelenbroed (shii take en populierenleemhoed) en met wat geluk zal de eerste oogst hiervan al beschikbaar zijn in het najaar.
De eerste bomen die zijn geplant (op Boomfeestdag) zijn walnoten, zij zullen de komende jaren uitgroeien tot de hoge-kruinlaag van het voedselbos, aangevuld met nog te planten tamme kastanjes in de zuidoosthoek van het terrein. Daarnaast hebben we een aantal eetbare hagen en wilgenvlechtwerken aangeplant die samen met de uitgegraven waterpartij het openbare en het semi-openbare gedeelte van elkaar scheiden.
Het voedselbos is altijd toegankelijk. In het openbare deel kan altijd gewandeld worden. Het semi-openbare deel kun je alleen in op de dagen dat er iemand van het Voedselbos aanwezig is, maar is door zichtlijnen wel altijd visueel toegankelijk. Zo vinden we een balans tussen ecologisch, productief en recreatief beheer.
De volgende fase is de aanplant van kleinere bomen, struiken en de eerste vaste planten in het najaar. De details van het beplantingsontwerp zijn we nu aan het uitwerken. Naarmate de hoge en lage kruinlaag en de struiken groter worden zullen de kruidlaag en de bodembedekkers worden aangeplant. Voorlopig mogen de pioniersplanten die bekend staan als onkruid (zoals distels en brandnetel) voor ons de bodem bewerken samen met de bodemverbeteraars die we hebben gezaaid. Zo zal het voedselbos stap voor stap groeien. Ondertussen willen we zoveel mogelijk leren van deze pilot. Hoe gaat de biodiversiteit zich ontwikkelen in het voedselbos? Hiervoor hebben we een biodiversiteitsmeting laten doen. Welke bomen, struiken en planten gaan het goed doen? En hoe kunnen we uit het voedselbos inkomsten genereren die de kosten van onderhoud kunnen dekken? Zo willen we de basis leggen voor een nieuwe vorm van beheer van stadsrandgebieden en een nieuw beroep: voedselboswachter.
Het is deze inzet die het voor het Recreatieschap Midden-Delfland en Provincie Zuid-Holland interessant maakt ons de ruimte te bieden en te steunen. Zij zijn op zoek naar een nieuwe rolverdeling tussen burgers, ondernemers en overheid en naar innovatieve benaderingen van beheer van de groene ruimte en ons initiatief in Vlaardingen past hier naadloos in. De hoop is dat het Voedselbos een kraamkamer zal vormen voor ideeën die ook op grotere schaal kunnen worden toegepast.
Wordt vervolgd.
Volg de ontwikkeling van Voedselbos Vlaardingen op www.voedselbosvlaardingen.nl
Zaterdag 20 juni j.l. is onder grote belangstelling het Voedselbos Vlaardingen officieel geopend. Het Voedselbos Vlaardingen combineert voedselproductie op basis van natuurlijke principes met kansen voor burgerparticipatie, biodiversiteit, natuur- en milieu educatie en ondernemerszin. Na een welkom door de voorzitter van Stichting Voedselbos Vlaardingen werd de eerste voedselbosoogst uitgereikt aan de organisaties en mensen die het voedselbos mogelijk hebben gemaakt. Namens de Provincie Zuid-Holland nam gedeputeerde Han Weber het eerste flesje vlierbloesemsiroop in ontvangst. Recreatieschap Midden-Delfland, in de persoon van wethouder Arnoud Hoekstra van de Gemeente Vlaardingen, ontving het tweede flesje. Ook Fonds Schiedam Vlaardingen en alle vrijwilligers kregen een flesje uit handen van Annie Boekestein van Agrarische Natuurvereniging Vockestaert.
Daarna opende de volgende generatie, de kinderen die de vruchten van het voedselbos zullen plukken, met een knip van de schaar de poort tot het voedselbos. ’s Middags waren er rondleidingen door de voedselbosexperts van het Rotterdams Forest Garden Netwerk. Met het mooie weer, zo’n 100 bezoekers en de vele enthousiaste reacties was het een geslaagde dag, en een mooi begin van de ontwikkeling van het voedselbos.
Zie ook de blog van Voedselbos Vlaardingen voor een uitgebreide impressie van de opening.
Het Voedselbos Vlaardingen, locatie Zuidbuurt, is een project van Stichting Voedselbos Vlaardingen i.s.m. het Rotterdams Forest Garden Netwerk, de Snoepjestuin en Recreatieschap Midden-Delfland en wordt mede mogelijk gemaakt door Fonds Schiedam-Vlaardingen, Omgevingsfonds Midden-Delfland en de Provincie Zuid-Holland, met materiële bijdragen van Eneco. Het Voedselbos Vlaardingen is een door mensen ontworpen ecosysteem dat voedselproductie op basis van natuurlijke principes combineert met kansen voor burgerparticipatie, biodiversiteit, natuur- en milieu educatie en ondernemerszin. Met productie van voedsel en andere gewassen en het geven van educatie als basis, worden in Voedselbos Vlaardingen verdienmodellen ontwikkeld voor het ecologisch en recreatieve beheer van de locatie. Stichting Voedselbos Vlaardingen wil daarmee bijdragen aan de maatschappelijke en vakmatige discussie over de toekomst van ons stedelijk groen, onze buitenruimte en onze landbouw.
Volg ons op www.voedselbosvlaardingen.nl
Wil je praktisch aan de slag met Voedselbossen, Forest Gardens en Agroforestry? Dan is dit je kans!
Moestuinman start in samenwerking met Voedselbos Kralingen en het Rotterdam Forest Garden Netwerk een Voedselbossen werkgroep.
Deze werkgroep gaat zich bezighouden met het observeren, onderhouden en oogsten van verschillende Voedselbos locaties in Rotterdam.
De activiteiten zullen met name bij Voedselbos Kralingen, Voedselbos Schiebroek, “De geheime tuin” (Forest Garden – zie aankondiging opening!) en enkele andere locaties in Kralingen plaats vinden. We zullen eventueel ook af en toe uitstapjes maken naar anderen Voedselbossen (bijvoorbeeld Vlaardingen) en nieuwe locaties gaan aanleggen.
Geïnteresseerde vrijwilligers kunnen zich aanmelden en/of komen naar de informatie avond op donderdag 25 juni bij Voedselbos Kralingen (Nieuwe Plantage Park, Kralingen) vanaf 19.30u (start 20.00u)
Geïnteresseerd of ken je iemand die wellicht geïnteresseerd is?
Vragen en/of aanmelden: info@moestuinman.nl of bel 06-18 365 375
Komend weekend organiseren de leden van het Rotterdams Forest Garden Netwerk diverse activiteiten die de resultaten van twee jaar RFGN laten zien, met de opening van twee voedselbossen: op vrijdag een kleine binnenstedelijke eetbare natuurtuin en zaterdag een groot randstedelijk voedselbos; en een voedselbostocht op zaterdag van Schiedam naar Vlaardingen.
Vrijdag 19 juni a.s. wordt er bij verpleeghuis Pniël een nieuwe eetbare natuurtuin (forest garden) genaamd ‘De geheime tuin’ geopend. Deze tuin is gerealiseerd door RFGN-lid Moestuinman met Wouter van Eck & Xavier San Giorgi (Food Forestry Netherlands – beplantingsplan en ontwerp), Holger Breek (Breek. Tuinontwerp en aanleg – ontwerp en aanleg) en Jeroen Hooijmeijer (Snoepjestuin/RFGN – ontwerp en aanleg) en is ontstaan uit de samenwerking tussen Moestuinman, Pniël en Vrije School Vredehof. Deze tuin biedt de bewoners van verpleeghuis Pniël een fijne plek om tot rust te komen, of groene vingers te krijgen en aan de slag te gaan. De kinderen van basisschool Vredehof leren door in de tuin te werken veel over groente, hoe de tuin onderhouden moet worden en welke insecten er voorkomen. En ook buurtbewoners zijn welkom. De verschillende groenten, fruit en kruiden die verbouwd worden in ‘De geheime tuin’ worden weer gebruikt in de keuken van Pniël om de maaltijden voor cliënten mee te bereiden. Lees meer hier.
Zaterdag is de opening van het Voedselbos Vlaardingen, een voorbeeld van hoe een voedselbos op grotere schaal (bijna een hectare) kan worden opgezet. Het ligt aan de rand van de Westwijk in Vlaardingen op de overgang naar het platteland van Midden-Delfland, in het gebied dat wordt beheerd door Recreatieschap Midden-Delfland. Met productie van voedsel en andere gewassen en het geven van educatie als basis, worden in Voedselbos Vlaardingen verdienmodellen ontwikkeld voor het ecologisch en recreatieve beheer van dit openbaar toegankelijke gebied.
Stichting Voedselbos Vlaardingen wil daarmee bijdragen aan de maatschappelijke en vakmatige discussie over de
toekomst van ons stedelijk groen, onze buitenruimte en onze landbouw. Het voedselbos is een project van Stichting Voedselbos Vlaardingen i.s.m. het Rotterdams Forest Garden Netwerk, de Snoepjestuin en Recreatieschap Zuid-Holland en wordt mede mogelijk gemaakt door Fonds Schiedam-Vlaardingen, Omgevingsfonds Midden-Delfland en de Provincie Zuid-Holland, met materiële bijdragen van Eneco. Meer info over de opening hier en over het voedselbos hier.
Op zaterdag is het ook mogelijk om een voedselbostocht te maken onder leiding van boomexpert en RFGN-lid Huib Sneep. Deze start bij de Forest Garden Schiedam. Deze is gelegen bij de voedseltuin op het terrein van Boerderij Landvreugd in Schiedam-Noord. Forest garden Schiedam is bijzonder doordat hier al een goed beeld is te krijgen van de struik-, kruiden- en bodembedekkende lagen van het voedselbos. De tocht gaat van hier naar Voedselbos Vlaardingen waar de basis van het ontwerp is gerealiseerd met hoogteverschillen in het terrein, en de eerste bomen en struiken zijn geplant, maar waar de onderlagen pas later en in etappes wordt aangelegd, naar mate de hoge en lage kruinlaag zich ontwikkelen. Beide forest gardens geven gezamenlijk een beeld van hoe een forest garden zich kan ontwikkelen en laten ook verschillende manieren zien om forest gardens te ontwikkelen. Meer info over de voedselbostocht hier.
Feestelijke opening van ‘De geheime tuin’ in Kralingen
Vrijdag 19 juni a.s. wordt er bij verpleeghuis Pniël een nieuwe eetbare natuurtuin (forest garden) genaamd ‘De geheime tuin’ geopend. Pniël, Vrije School Vredehof en Moestuinman slaan de handen ineen om deze unieke tuin voor jong en oud te realiseren. Ook het Oranje Fonds en Sint Laurensfonds steunden het tuinproject. Alle belangstellenden zijn uitgenodigd voor deze feestelijke ochtend.
Moestuinman Max, die de tuin vanaf het eerste zaadje kent vertelt: “De eetbare natuurtuin, eigenlijk een ‘forest garden’ genaamd, is een door mensen gecreëerde plantengemeenschap met een extreem hoog aantal eetbare soorten. Hierbij wordt slim gebruik gemaakt van ecologische principes die kenmerkend zijn voor een natuurlijk bos. In een ‘forest garden’ proberen we stap voor stap te komen tot een duurzame samenwerking tussen mensen, planten en dieren.”
Niet alleen het feit dat de tuin zelfvoorzienend is, maar ook de doelgroep maakt deze tuin zo speciaal. Kinderen van Vrije School Vredehof gaan de komende maanden aan de slag in de nieuwe tuin en ook buurtbewoners mogen de tuin bezoeken wanneer ze willen tussen 08:00 uur ’s morgens en 20:00 uur ’s avonds.
Groene vingers
“De nieuwe tuin is voor de bewoners van Pniël een fijne plek om lekker te zitten en tot rust te komen, of groene vingers te krijgen en aan de slag te gaan. Met deze tuin willen we de relatie tussen jong en oud sterker maken. De kinderen van de basisschool leren door in de tuin te werken veel over groente, hoe de tuin onderhouden moet worden en welke insecten er voorkomen. Jong en oud kunnen genieten van de tuin, iedereen is welkom” aldus Margit Keiker, teamleider in Pniël. De verschillende groenten, fruit en kruiden die verbouwd worden in ‘De geheime tuin’ worden weer gebruikt in de keuken van Pniël om de maaltijden voor cliënten mee te bereiden.
Programma
10:30 uur begint de ochtend en is er een minimarkt met allerlei ambachtelijk gemaakte producten. Opbrengsten hiervan gaan naar het onderhoud van de tuin.
11:00 uur geeft Moestuinman Max een informatieve rondleiding door de nieuwe tuin.
12:00 uur is de officiële opening van de tuin met wijkbewoners, kinderen van Vrije School Vredehof, bewoners van Pniël en andere belangstellenden.
12.45 uur geeft Max opnieuw een rondleiding, dit keer in Voedselbos Kralingen. Een ieder is vrij om mee te gaan naar het Voedselbos.
En voor wie door deze opening enthousiast is geworden, is er zaterdag nog veel meer te beleven. Het Voedselbos Vlaardingen wordt geopend om 12.00u (programma van 11.30u tot 15.00u) en om 13.30u begint een voedselbostocht bij Forest Garden Schiedam (Boerderij Landvreugd) en eindigt bij Voedselbos Vlaardingen.
Op zaterdag 20 juni wordt het Voedselbos Vlaardingen feestelijk geopend. Lees de complete uitnodiging hier.
Het ontwikkelen en laten groeien van een voedselbos is een proces van jaren, maar nu de basis van het ontwerp is gerealiseerd met hoogteverschillen in het terrein, en de eerste bomen en struiken zijn geplant willen we dit moment met u vieren.
Programma
11.30 u. ontvangst met koffie en thee
12.00 u. officiële opening; Annie Boekestijn (Vereniging Vockestaert) overhandigt de eerste producten uit het voedselbos aan vertegenwoordigers van de Recreatieschap Midden-Delfland, Provincie Zuid-Holland, Fonds Schiedam-Vlaardingen en Eneco.
12.30 u. rondleidingen
15.00 u. sluiting
De opening is goed te combineren met de andere activiteiten van de Midden-Delflanddag .
Bereikbaarheid: de locatie is goed te bereiken met OV (500 meter lopen van Station Vlaardingen-West) en fiets; voor wie toch met de auto wil komen is er (beperkte) parkeergelegenheid aan Van Boendaleweg 1; lopend en per fiets is het Voedselbos ook toegankelijk vanaf de Zuidbuurt.
Aanmelding vooraf per email is welkom via: voedselbosvlaardingen [ at ] outlook.com
Uitnodiging_Opening-Voedselbos_20-juni-2015
Op het mede door RFGN-leden georganiseerde Stadslandbouwfestival ERGroeit zal Xavier San Giorgi (Food Forestry NL) komen vertellen over Voedselbossen, zie hier, als onderdeel van een workshop-aanbod dat pioniers hun kennis laat delen met beginners en gevorderden over allerlei aspecten op het gebied van stadslandbouw: van moestuinieren op je balkon tot eetbaar groen op school en van vinden van grond tot verwerken van je oogst. RFGN-er Max de Corte leert je over “De natuurlijke moestuin”. Ook financiele aspecten komen aan bod. En een aantal workshops kijkt naar hoe stadslandbouw kan inzetten om de doelen te bereiken die je je persoonlijk en maatschappelijk stelt, zoals “Ontwerp je leven met permacultuur” van Ragnhild Diepens (Natuurlijk op Zuid) “Verbeter de wereld en produceer!”, een samenwerking tussen stadslandbouwpioniers Rutger Henneman (Gandhituin) en Bas de Groot (agrarisch ondernemer, voorheen Uit Je Eigen Stad). Zie het complete workshopaanbod hier en lees meer over het festival hier.
